معنى رحمن و رحيم
رحمان و رحيم، دو صفت هستند كه از ماده رحمت اشتقاق يافته اند، و رحمت صفتى است انفعالى، و تاثر درونى خاصى است كه قلب هنگام ديدن كى كه فاقد چيزى و يا محتاج به چيزى است كه نقص كار خود را تكميل كند، متاثر شده، و از حالت پراكندگى به حالت جزم و عزم در مىآيد، تا حاجت و نقص او را جبران كند، چيزى كه هست اين معنا با لوازم امكانيش در باره خدا صادق نيست، و به عبارت ديگر، رحمت در خداى تعالى هم به معناى تاثر قلبى نيست، بلكه بايد نواقص امكانى آن را حذف كرد، و باقى مانده را كه همان اعطاء، و افاضه، و رفع حاجت حاجتمند است، به خدا نسبت داد.
تفاوت بین معنای رحمان و رحیم
“رحمان” صیغه مبالغه است و “رحیم” صفت مشبهه. صیغه مبالغه مفهوم گسترده تری از رحمت را منتقل می کند. برخی هر دو را صفت مشبهه یا هر دو را صیغه مبالغه دانسته اند، اما معتقدند که “رحمان” مبالغه بیشتری را می رساند.
برخی گفته اند که “رحیم” که صفت مشبهه است، مخصوص مؤمنان است و دلالت بر ثبات و استمرار دارد، اما “رحمان” که صیغه مبالغه است چنین دلالتی ندارد.
در نگاه شهید مطهری، رحمان و رحیم دو صفت از صفات الهی هستند که هر دو به معنای رحمت هستند، اما در دامنه و گستره رحمت با یکدیگر تفاوت دارند. رحمان به معنای رحمت عام و گسترده خداوند است که شامل همه موجودات، چه مومن و چه کافر، چه نیکوکار و چه بدکار می‌شود. در مقابل، رحیم به معنای رحمت خاص خداوند است که شامل حال بندگان خاص او، یعنی مومنان و نیکوکاران می‌شود. به عبارت دیگر، رحمان رحمت در دنیا و رحیم رحمت در آخرت است.
“رحمان” نام مخصوص خداوند است و به غیر او اطلاق نمی شود، در حالی که “رحیم” هم به خداوند و هم به غیر او گفته می شود. این تفاوت نشان می دهد که مفهوم “رحمان” رحمت گسترده تری است.
در ادبیات عرب قاعده ای وجود دارد که واژه ای که حروف بیشتری دارد، مفهوم آن نیز وسیع تر است. از آنجا که “رحمان” پنج حرفی و “رحیم” چهار حرفی است، مفهوم “رحمان” وسعت بیشتری دارد.”
تفاوت بین اسماء “رحمان” و “رحیم” در قرآن
“رحمان” به صورت مطلق برای خداوند آمده و بیانگر عموم رحمت او است.
“رحیم” اغلب مقید به مؤمنان و برخی دیگر است و نشان دهنده رحمت خاص خداوند نسبت به آنها.
بعضی از آیات و روایات نیز این تفاوت را تأیید می کنند.
گرچه گاهی این دو اسم به یک معنا به کار رفته اند، اما این موارد استثنایی هستند و تفاوت کلی میان آنها را نقض نمی کنند
پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند:
اِنَّ عِیسَی بْنَ مَرْیمَ قَالَ: اَلرَّحْمَنُ رَحْمَانُ الدُّنْیا وَ الرَّحِیمُ رَحِیمُ الْآخِرَةِ.
عیسی بن مریم گفت: رحمان، رحمت گر دنیا (نسبت به مومن و کافر) و رحیم، مهربانِ آخرت (فقط برای مومنین) است. (مجمع البیان، ج 1، ص 93)
خلاصه :
«رحمان» و «رحيم» هر دو از ریشه «رحمت» گرفته شده است. «رحمان» اشاره به رحمت عام خداوند دارد. که شامل دوست و دشمن و مومن و کافر می شود؛ زیرا به وفور و کثرت رحمت و فراگیری آن دلالت دارد
در حالى كه «رحيم» به رحمت خاص خداوند به بندگان شایسته و با ایمان اشاره دارد؛ زیرا این صیغه دلالت بر دوام رحمت دارد. بنابراين رحمانيت خداوند سبب شده است كه فيض نعمتش دوست و دشمن و مؤمن و كافر را شامل شود؛ ولى رحيميّت او ايجاب مى كند كه مؤمنان را مشمول مواهب خاصّى در دنيا و آخرت قرار دهد كه دور افتادگان از خدا و بى خبران از آن محرومند
https://t.me/Quranetwork